Prawy KoLiber Prawy KoLiber
161
BLOG

Zdobywca Nagrody Miltona Friedmana o reformach ekonomicznych, cz

Prawy KoLiber Prawy KoLiber Polityka Obserwuj notkę 38

Rz: Jeśli chce się zobaczyć, jak w praktyce wygląda zastosowanie rozwiązań gospodarczych proponowanych przez prof. Miltona Friedmana, trzeba odwiedzić Estonię - przekonują niektórzy ekonomiści. Gdybym się wybrał, co bym zobaczył?

Mart Laar: - Kraj, który świetnie się rozwija, i gdyby nie tabliczki z napisem Eesti, mógłby pan pomyśleć, że znajduje się w jakimś wysoko rozwiniętym państwie Europy Zachodniej. Żeby zobaczyć, jaki postęp naprawdę uczyniła Estonia, powinien pan nas odwiedzić również na początku lat 90. Dopiero wówczas można dostrzec owoce rewolucji, jaka miała tu miejsce.

We wstępie do swojej książki "Estoński cud" pisze pan, że gdy w 1992 r. Estonia odzyskiwała niepodległość, jej gospodarka była niemal całkowicie zależna od Rosji, inflacja wynosiła ponad 1000 proc. Dziś Estonia nazywana jest gospodarczą perłą Bałtyku.

Zabrzmi to dziwnie, ale sprawiły to otwarte serca ludzkie i potworna chęć zmian. Przemiana zawsze musi się dokonać w umysłach i sercach ludzi, jeśli tam nie nastąpią, żadne zmiany - ani prawne, ani polityczne - nie przyniosą pożądanych efektów. Patrząc na Estonię u progu niepodległości, trudno było być optymistą: 30 proc. populacji zamordował lub wysiedlił okupant, gospodarka była w stanie rozkładu, a nieliczne dochodowe jej gałęzie zostały przejęte przez funkcjonariuszy KGB, którzy z naszych oprawców nagle chcieli się przemienić w kapitalistów. We wrześniu 1992 r. zwyciężyła jednak nadzieja. Estończycy powierzyli władzę ekipie, którą światowe media z miejsca zaczęły określać mianem New Kids From the Block. Określenie to wzięło się stąd, że stając na czele rządu, miałem ledwie 32 lata, a i tak byłem jednym z najstarszych członków gabinetu. Mój minister finansów miał 26 lat, a minister spraw zagranicznych 27. Gdy po raz pierwszy udaliśmy się na spotkanie państw OBWE w Wiedniu, mieliśmy problemy z wejściem na salę obrad, gdyż ochrona stwierdziła, że do hotelu mają wstęp tylko delegacje rządowe. Głosując na młodych ludzi, Estończycy odrzucili przeszłość, wybierając radykalne zmiany. Mój rząd prezentował jasną filozofię. Aby przejść rozpadlinę, nie grzęznąc w niej coraz głębiej, trzeba zrobić wielki skok. Byliśmy młodzi, zbuntowani. Nie chcieliśmy słuchać rad ekspertów, którzy mówili, że taki skok nas pogrąży. Ze wszystkich stron słyszeliśmy tylko krytykę. Im było jej więcej, tym bardziej parliśmy do przodu. Z planem działania i z bożą pomocą przeskoczyliśmy.

A konkretnie, na czym polegał ten skok?

Estonia u progu niepodległości była przeżarta wpływami sowieckiej agentury. Korupcja była zjawiskiem codziennym, cały sektor bankowy był opanowany przez KGB. Nie da się zbudować silnej gospodarki bez zniszczenia układu powiązań między służbami specjalnymi, polityką a gospodarką. Do końca 1992 roku doprowadziłem więc do bankructwa trzy największe banki w Estonii, co było jasnym sygnałem dla "inwestorów" z Rosji, że brudne pieniądze nie są u nas dłużej mile widziane. Oczywiście działania podjęte przez mój gabinet nie cieszyły się poparciem społecznym, ale nie było innego wyjścia. Gdybyśmy wówczas nie dokonali przecięcia tych wpływów, najpewniej nie udałoby nam się to już nigdy. Na skutek tych bankructw straciłem również swoje osobiste oszczędności, lecz oczyszczenie gospodarki było priorytetem. Następnie zabraliśmy się do czyszczenia prawa. Powstawały ustawy, zmienialiśmy kulawe prawo, Estonia zaczęła się rozwijać.

Jako pierwsze państwo w Europie i trzecie na świecie wprowadziliście podatek liniowy od dochodów obywateli. W Polsce mało brakowało, a też mielibyśmy tylko jedną stawkę. Jakie skutki przyniosło gospodarce estońskiej to rozwiązanie?

Gdy 13 lat temu wprowadzaliśmy radykalną reformę podatkową, bardzo wiele ważnych osób i instytucji odradzało nam to rozwiązanie, m.in. Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy. Wyszliśmy jednak z założenia, że nie wolno karać ludzi bardziej przedsiębiorczych większymi obciążeniami podatkowymi, bo przecież to dzięki ich pomysłom i kolejnym przedsięwzięciom powstawały nowe miejsca pracy oraz produkowane były dobra, które mogły być eksportowane na Zachód. Oczywiście wprowadzenie podatku liniowego na niewiele by się zdało, gdyby nie równoczesne ogłoszenie ustawowego zakazu istnienia deficytu budżetowego, a także wprowadzenie rządów prawa, które ograniczyły wpływ polityków i urzędników na gospodarkę. Jeśli chodzi o skutki, powiem krótko: w pierwszym roku po wprowadzeniu podatku liniowego dochody budżetu państwa były o 30 proc. wyższe, niż zakładaliśmy w najbardziej optymistycznych prognozach. Nie wiem zatem, czy zmiana ordynacji podatkowej spowodowałaby wzrost gospodarczy. W Estonii reformy były kompleksowe. Wszystko razem ze sobą zagrało i dlatego gospodarka ruszyła.

W Polsce dyskusja na temat podatku liniowego toczy się już wiele lat. Przeciwnicy tego rozwiązania uważają, że nasi na taki podatek nie stać. Że pogłębi rozwarstwienie społeczne, podzieli kraj na biednych i bogatych. Pozytywnym przykładem jest pana kraj, ale przeciwnicy ripostują - to mały kraj, więc nie ma prostego przełożenia.

Wydaje mi się, że ta dyskusja toczy się nie tylko w Polsce, lecz niemal w całej Europie. Gdziekolwiek jadę, wszędzie słyszę argument, że mój kraj jest mały, więc podatek liniowy mógł się rzeczywiście sprawdzić. Gdy odpowiadam na to stwierdzeniem, że od 2001 roku 13-proc. podatek liniowy obowiązuje w Rosji, której nie można nazwać małym krajem, słyszę głosy, iż to specyfika Europy Wschodniej i w żadnym razie nie można porównywać naszej sytuacji np. z krajami Europy Środkowej. Ale przecież Słowacja pod rządami Dzurindy wprowadziła ten podatek i dziś nie mówi się o Słowacji inaczej niż w superlatywach. Oczywiście pojawia się wówczas po raz kolejny argument małego kraju, ale przecież podatek liniowy obowiązuje również w Rumunii, która leży w Europie Środkowej i bynajmniej małym krajem nie jest. W bieżącym roku wszedł również w Czarnogórze, którą można zaliczyć już do państw Europy Południowej. Wielkość państwa czy strefa geograficzna nie mają znaczenia. Problemem jest natomiast pewna grupa zawodowa, która dzięki podatkom świetnie funkcjonuje. Odkąd podatek liniowy obowiązuje w Estonii, wypełnienie rocznej deklaracji podatkowej zajmuje około 10 minut i nie potrzeba korzystać z pomocy żadnego doradcy podatkowego. Obawa przed wprowadzeniem prostych zasad podatkowych wynika moim zdaniem w dużej mierze z silnego lobby prawniczego i urzędniczego, które boi się utraty pracy, ale przede wszystkim tych osób i firm, które nie mogłyby już dłużej dzięki różnym kruczkom prawnym ukrywać dochodów i nie płacić podatków.

Jednak reformy musiały być dość dotkliwe dla przeciętnego Estończyka, bowiem w kolejnych wyborach w 1995 roku nie powierzyli pana partii ponownie rządów...

Nikomu nie obiecywałem, że będzie łatwo. A z politykami jest trochę jak z lekarzami - większość ludzi nie lubi swoich lekarzy, szczególnie gdy przepisują im gorzkie lekarstwa, które muszą przez pewien czas połykać. Ale ci sami ludzie lubią efekty, jakie nadchodzą po kuracji. Mój rząd był swego rodzaju pogotowiem, które postawiło gospodarkę na nogi. Ludziom podobały się efekty, bo napływały inwestycje, pojawiały się nowe miejsca pracy, ale nie podobał im się ordynator odpowiedzialny za te zmiany. Gdy po 50 latach życia w socjalistycznej niewoli premier mówi do przedsiębiorców: albo weźmiecie się do roboty, albo zbankrutujecie, bo państwo przestaje dokładać do waszych firm, jest to bolesny element kuracji. Pragnę jednak zauważyć, że po czterech latach rządów lewicy (1995 - 1999), gdy sytuacja zaczęła się wymykać spod kontroli, ludzie znów zdecydowali się zadzwonić po pogotowie, czyli ekipę Laara. W tym roku także weszliśmy do koalicji rządowej.

Estonia poradziła sobie także z korupcją, która w Polsce stanowi poważny problem. Co takiego się stało, że nagle zniknęła?

Nie od razu zniknęła. Aby pokonać korupcję, należy ograniczyć okazje do niej. Muszą obowiązywać rządy prawa, dzięki którym ucina się wpływy urzędników i polityków na procesy gospodarcze. Im mniej państwa w gospodarce, tym mniej korupcji.

W Polsce do walki z korupcją powołano Centralne Biuro Antykorupcyjne. Czy to może okazać się skuteczne?

Żartuje pan? Nie wydaje mi się, by specjalny urząd mógł być skuteczny w pokonywaniu zjawiska, na które jego pracownicy sami mogą być podatni. O wiele lepszym rozwiązaniem jest ograniczenie okazji do korupcji. Jeśli nie ma przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej, nie ma też komu wręczać łapówek. To zdecydowanie prostszy sposób.

W bieżącym roku odbyły się kolejne wybory do Riigikogu. Pańska partia ponownie znalazła się w koalicji rządowej. Jakie są priorytety tego rządu?

Nadal obniżamy podatki. Do 2011 roku podatek liniowy od zysków przedsiębiorstw zmniejszymy z 22 do 18 proc. Poza tym ważne jest utrzymanie zrównoważonego budżetu państwa.

W ubiegłym roku został pan laureatem prestiżowej Nagrody im. Miltona Friedmana za promocję wolności. Co by pan doradził polskim politykom odnośnie do reform gospodarczych?

Polecam czytanie dzieła prof. Friedmana i wprowadzanie w życie punkt po punkcie jego programu. Jak realizacja takiego programu wygląda w praktyce, można zobaczyć, odwiedzając Estonię albo sięgając po moją książkę "Estoński cud".

Myśli pan, że teorie Friedmana można z powodzeniem zastosować również w Polsce?

Nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Nie jestem ekonomistą, lecz historykiem, i ekonomię uważałem za mało interesującą dziedzinę życia, dopóki nie zapoznałem się z książkami prof. Friedmana. Tam wszystko jest jasno i w przystępny sposób wytłumaczone, a co najważniejsze - jego tezy doskonale sprawdzają się w praktyce.

rozmawiał Paweł Toboła-Pertkiewicz*

 

Mart Laar (ur. 1960) w latach 1992 - 1994 był pierwszym premierem niepodległej Estonii. W 1999 roku ponownie został premierem i sprawował urząd przez kolejne trzy lata. Obecnie deputowany Riigikogu. W 2006 roku został laureatem prestiżowej Nagrody im. Miltona Friedmana za wkład w promocję wolności w swoim kraju. W 2006 roku był doradcą ekonomicznym prezydenta Gruzji MicheilaSaakaszwilego. Autor kilku książek o estońskim ruchu oporu w okresie II wojny światowej. W Polsce ukazała się jego książka pt. "Estoński cud".

 

 

http://www.rzeczpospolita.pl/gazeta/wydanie_070727/ekonomia/ekonomia_a_10.html

 

* Paweł Toboła-Pertkiewicz jest wiceprezesem Fundacji PAFERE http://www.pafere.org

 

Obszerny fragment książki ESTOŃSKI CUD: http://www.pafere.org/pafere/images/ksiazki/laar.pdf

Nonkonformistyczny idealista o pragmatycznie racjonalnym usposobieniu Wykaz poruszanych przeze mnie tematów: 141.Dlaczego Polacy wolą zniewolenie od suwerenności?! 140.Powyborczy wywiad z prezesem UPRu. 139.Ostatnie wybory wielką manipulacją JarKacza. 138.Farsa programowa rządu Tuska i Pawlaka. 137.Ekoterroryści UE pogłębiają biedę w Polsce. 136.Co dalej z UPR? – wywiad z v-ce prez. Bojanowskim. 135.Powrót do przeszłości, czyli unicestwienie IV RP! 134.Dlaczego Niemcy dyskryminują Polaków w III RP?! 133.UPR do PO: nie zabierajcie Nam 50 mln rocznie! 132.Prezes UPRu Wojciech Popiela nie składa broni! 131.”Ciemny lud” kupił, że “polskość to nienormalność”. 130.Metoda d’Hondta faworyzuje partie średnie, a nie wielkie! 129.Biurokracja kontra społeczeństwo. 128.Zdrada RP na rzecz UE przez braci Kaczyńskich! 127.AntyUPRowska cenzura Kaczystowskich merdiów! 126.Co skrywa obłudne oblicze półTuska?! 125.Głosujcie za realną wolnością gospodarczą i osobistą! 124.Sprzeciw wobec antypolskiej monopartii PiS-o-PO-LiD. 123.Przeciw kłamstwom PiS ws. prywatyzacji szpitali. 122.JKM: To są dziwne wybory! 121.Apel Wojciecha Popieli do wyborców PO. 120.Czy Lech Kaczyński sprzeda UE Polskę? 119.Debata Kaczyński – Tusk – Popiela. 118.Socjal-demokracja przyczyną ubóstwa… 117.Eurokonstytucja przekreśla sojusz z Ameryką! 116.Salonowi “pożyteczni idioci” PiS-o-PO-LiDu… 115.Cudu gospodarczego nie będzie… 114.Gospodarka i podatki – debata wyborcza. 113.JKM pozywa wydawcę Der Dziennika za łgarstwa… 112.W UBekistanie Kaczystów komuna ma się dobrze. 111.Polska – kraj bez deficytu! 110.Wywiad z JKM i RG o wyborach i współpracy. 109.Kompas wyborczy, czyli test na wybór partii. 108.Najlepsza strona internetowa KW – www.kwlpr.pl 107.Nie warto głosować na „czerwony” PiS-o-PO-LiD! 106.Taktyka merdiów wobec UPR: Zamilczeć na śmierć! 105.Sitwa kaczystowska okłamuje Polonię na rzecz PO-LiDu. 104.Prawybory we Wrześni i w Bochni, a łże-sondaże. 103.UPR wzywa PO do debaty – czy Platfusy stchórzą?! 102.Wojciech Cejrowski do kołchozkich Euroentuzjastów. 101.Zabiegi o Polonię, a fałsze “polskich” merdiów. 100.Kwas Kaczyńskiego to antyprawicowy układ okrągłostołowy. 099.Megaskandal w reżimowej TV-PiS TW Urbańskiego! 098.Mobilne Centrum Wyborcze KW LPRz w trasie! 097.Test na PiS, czyli warianty koalicyjne po wyborach. 096.Czy OBWE zainterweniuje w PO-PiSowską cenzurę?! 095.Dlaczego łże-sondażownie PO-PiSu są bezkarne?! 094.Socjalizm eurokołchozki prusaków półTuska… 093.Fałsze łże-merdiów PO-PiSu sięgają bruku… 092.Prez. Popiela: Nie zabierajcie przyszłości młodym Polakom! 091.Reżyser Braun kandydatem UPR do Senatu we Wrocławiu. 090.Gospodarcze obiecanki-cacanki, czyli PO-PiSowskie tabu. 089.POPiSowski propagandzista w antyprawicowym natarciu. 088.LPRz zapowiada zniesienie przymusu podatkowego OFE! 087.Przewodniczący OZZL kandyduje do Senatu z list UPR. 086.Warszawa, Kraków, Gdańsk i Poznań będą wolnorynkowe?! 085.Wyborcze tematy tabu dla PO-PiSu vel. „uroki” socjalizmu. 084.Etatowi agitatorzy antyUPRowskiej TV”P”. 083.UPR: zlikwidujemy podatek dochodowy PIT! 082.Za co płacimy przymusowy abonament na TV”P”? 081.Skandal: UPR na cenzuralnym w PO-PiSowskich mediach! 080.Kampania idzie bardzo dobrze… 079.UPR ujawnia tajemnice chronione przez merdia! 078.Socjalistycznie-eurokołchozka monopartia PO-PiS… 077.JKM o powodach utworzenia „koalicji” UPR-LPR-PRz. 076.Oświadczenie GenSeka Kaczyńskiego niewiarygodne. 075.Deklaracja wyborcza UPR, PRz i LPR, czyli LPRz ma sens! 074.Wg nowych sondaży UPR ma już na starcie 6% poparcia! 073.Dlaczego UPR startuje ze wspólnej listy z LPRem i PRz?! 072.UPR w drodze do Parlamentu! 071.Apel do Prezydenta RP L.Kaczyńskiego na rzecz JOW! 070.Dlaczego PiS z PO tak panicznie boją się JOWów?! 069.”W imię zasad” vs. „PiS mnie nie przekonało” 068.Bajdurzenia barona Kaczmarka… 067.Działania Tuska ocierają się o zamach stanu. 066.Relacja z I Międzynarodowego Pikniku Prawicy. 065.Nie ma sensu pisać o karze śmierci… 064.Wybory nie wcześniej, jak na wiosnę… 063.Apel do Sympatyków wolnorynkowości… 062.Dlaczego warto głosować akurat na UPR? 061.Te wszystkie partie to gangi… 060.Prawdziwych wyborów nie było i nie będzie nigdy. 059.System prezydencki ostatnią nadzieją dla Polski. 058.Wybory: czy jesteśmy zdolni do kolejnego powstania? 057.Skutki przedwczesnych wyborów mogą być katastrofalne. 056.Żywa cerkiew dla Eurosojuza. 055.Sadurski przykładnie zdyskredytowany przez Rybińskiego. 054.Łże-liberały z PO za ubezpieczeniami socjalistycznymi! 053.Sondaż: Polacy za ordynacją większościową! 052.Kto rządzi Polską? 051.Ostatnia wojna eschatologiczna. 050.Państwo socjalistyczne demoralizuje Nasze dzieci. 049.Tożsamość prawicy, czyli wspólny mianownik... 048.Jak się robi gospodarczy cud. 047.Łże-liberały z PO za pomocą merdiów oszukują Polaków! 046.StM o figurach retorycznych o.Rydzyka. 045.Wyższość kapitalizmu nad socjalizmem… 044.Wywiad z estońskim cudotwórcą ekonomicznym. 043.O (nie)odpowiedzialności ZUSu za swoje własne działania. 042.Brukselski dom wariatów. 041.Dotacje unijne, czyli degradacja gospodarki krajowej. 040.Apel UPR o dziedziczenie środków z OFE! 039.JKM o obecnej sytuacji politycznej w Polsce. 038.List otwarty do Prezydenta RP Pana LK. 037.Jaka koalicja jest najlepsza dla Polski… 036.Wybory na jesieni czy aferalnie-antypolska alternatywa… 035.Pompowanie kasy w budżetówkę doprowadzi do kryzysu! 034.Mirosław Dzielski: kocham kapitalizm! 033.Aborcja i eutanazja, czyli żniwo lewackiej cywilizacji śmierci. 032.O zmasowanym ataku konfidentów białej flagi na rząd PiSu. 031.Prezydent Czech o UE, tarczy antyrak. i ekologach. 030.Myśl KoLiberalna wyznacznikiem prawdziwej prawicowości. 029.Angelę Merkel promowali agenci StaSi! 028.Socjalista nie jest człowiekiem, lecz bydlęciem. 027.CAS: na ZUS proszę już nie liczyć! 026.Reagenomika na problemy Naszej Służby Zdrowia. 025.Apel do prawicowców wolnorynkowych wszelkiej maści! 024.Jak droga jest Polakom ich wolność? 023.Unia Europejska nie powstanie? 022.Apel do Lekarzy: postawcie na prywatyzacje szpitali! 021.Ugrupowanie PiS jest lewicowe? 020.Wsparcie Unii Polityki Realnej mile widziane! 019.Suwerenność Polski, a konstytucja UE. 018.Kompleksy lewackich Tuskofilów… 017.Niewolnictwo nadwiślańskie z 83% opodatkowaniem! 016.Antyklerykalizm ateistów jest szkodliwy społecznie! 015.Wałęsa był i pozostanie zdrajcą! 014.Czy liberalizacja rynku zagości w Polsce? 013.KoLiberalnie-Chadecka koalicja z Czech zagości w Polsce? 012.15 rocznica zamachu stanu na antykomunistyczny rząd RP. 011.Sprywatyzować szpitale i szkoły, a unikniemy strajków! 010.Wybory na Podlasiu:UPR czwarty wynik w Białymstoku! 009.Dlaczego Polacy dali się zniewolić socjaldemokracji?! 008.UPR cenzuralnie dyskryminowany przez wszystkie media. 007.W latach 2030-2050 Polska będzie już bankrutem! 006.Konstytucja 3 maja Rzeczypospolitej Słowiańskich Narodów. 005.Dlaczego w Polsce niszczy się wolne media?! 004.Nie gadajcie, tylko wreszcie dolejcie dewiantom pałą! 003.Przegrupowanie w szeregach Prawicy… 002.Na fali sukcesów inwestycyjnych w Euro 2012… 001.Czy Prawica RP nareszcie się zjednoczy?!

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Polityka